Dobre praktyki UX – projektowanie doświadczeń użytkownika

Projektowanie doświadczeń użytkownika (UX) odgrywa niezwykle ważną rolę w tworzeniu stron internetowych i aplikacji, które są nie tylko funkcjonalne, ale także przyjazne dla użytkowników. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest UX, jak różni się od interfejsu użytkownika (UI), jakie są zasady UX oraz jakie błędy najczęściej popełnia się podczas projektowania. Omówimy również heurystyki Nielsena jako najlepsze praktyki UX oraz wyjaśnimy, kim jest sam Nielsen. Ten przewodnik po dobrych praktykach UX ma na celu dostarczenie kompleksowej wiedzy zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych projektantów.

UX – co to jest?

UX, czyli User Experience, to całokształt wrażeń, jakich doświadcza użytkownik podczas interakcji z produktem cyfrowym, takim jak strona internetowa czy aplikacja mobilna. UX obejmuje różnorodne aspekty, takie jak użyteczność, funkcjonalność, estetyka, a także emocjonalne reakcje użytkownika. Celem projektowania UX jest stworzenie takiego doświadczenia, które będzie intuicyjne, satysfakcjonujące i jak najbardziej komfortowe dla użytkownika.

Dobre praktyki UX wymagają zrozumienia potrzeb i oczekiwań użytkowników. To proces, który zaczyna się od badań użytkowników, poprzez prototypowanie, testowanie, aż po finalne wdrożenie i ciągłe udoskonalanie. Kluczowe jest tutaj myślenie empatyczne, czyli stawianie się w roli użytkownika i analizowanie, jak oni mogą odbierać różne elementy interfejsu i funkcjonalności produktu.

UX, a UI – różnice i podobieństwa

UX i UI (User Interface) to dwa terminy, które często są używane zamiennie, jednak odnoszą się do różnych aspektów projektowania. UI to graficzny układ aplikacji lub strony internetowej, który obejmuje przyciski, ikony, typografię, kolory i inne elementy wizualne. Z kolei UX koncentruje się na tym, jak te elementy wpływają na doświadczenie użytkownika.

Choć UX i UI są odrębnymi dziedzinami, są ze sobą ściśle powiązane. Dobre praktyki UX zakładają, że skuteczny UI jest istotny dla pozytywnego doświadczenia użytkownika. UI jest w zasadzie częścią większego procesu UX, który obejmuje również badania użytkowników, analizy interakcji, testy użyteczności i wiele innych działań mających na celu optymalizację całkowitego wrażenia użytkownika.

Co wspólnego ma Web Design z UX?

Web Design, czyli projektowanie stron internetowych, jest nieodłącznie związane z UX. Podczas projektowania stron internetowych, projektanci muszą uwzględniać zasady UX, aby zapewnić, że strona jest nie tylko estetycznie atrakcyjna, ale również funkcjonalna i łatwa w użyciu. 

Projektowanie user experience – na czym polega?

Projektowanie user experience (UX) to proces tworzenia produktów cyfrowych, które zapewniają użytkownikom pozytywne i satysfakcjonujące doświadczenia. Celem UX jest stworzenie funkcjonalnych i estetycznie przyjemnych produktów, a także zrozumienie i zaspokojenie potrzeb oraz oczekiwań użytkowników. Proces ten składa się z kilku etapów:

1. Badania użytkowników – to pierwszy i najważniejszy krok w projektowaniu UX. Polega na zrozumieniu, kim są użytkownicy, jakie mają potrzeby, jakie problemy napotykają oraz jakie mają cele. Badania te mogą obejmować wywiady, ankiety, obserwacje oraz analizę zachowań użytkowników. Wyniki tych badań pomagają w tworzeniu person – fikcyjnych reprezentacji różnych grup użytkowników, które pomagają projektantom w podejmowaniu decyzji projektowych.
2. Prototypowanie – na tym etapie tworzone są wstępne wersje produktów – prototypy. Mogą to być proste szkice na papierze, klikalne makiety lub zaawansowane modele interaktywne. Prototypy są testowane przez użytkowników, aby zidentyfikować problemy z użytecznością i zdobyć informacje zwrotne. Ten etap jest kluczowy dla iteracyjnego procesu projektowania, gdzie na podstawie uzyskanych informacji dokonuje się kolejnych usprawnień.
3. Projektowanie interfejsu –  chociaż UX koncentruje się głównie na doświadczeniu użytkownika, wizualne aspekty interfejsu również odgrywają ważną rolę. Projektanci UI (User Interface) tworzą graficzne elementy interfejsu, takie jak przyciski, ikony, typografia i kolory. Muszą one być zgodne z zasadami UX, aby były intuicyjne i łatwe w użyciu.
4. Testy użyteczności – to etap, na którym prototypy są testowane przez rzeczywistych użytkowników. Testy użyteczności pomagają zidentyfikować wszelkie problemy, które użytkownicy mogą napotkać podczas korzystania z produktu. Wyniki tych testów są analizowane i wykorzystywane do wprowadzenia niezbędnych poprawek.
5. Wdrożenie i optymalizacja – po zakończeniu testów i wprowadzeniu poprawek produkt jest gotowy do wdrożenia. Jednak proces projektowania UX nie kończy się na tym etapie. Po wdrożeniu produktu ważne jest monitorowanie jego wydajności i zbieranie dalszych informacji zwrotnych od użytkowników, aby kontynuować optymalizację i doskonalenie produktu.

Co powinien zawierać projekt UX?

Projekt UX powinien być kompleksowy i dobrze udokumentowany, aby zapewnić, że wszystkie aspekty doświadczenia użytkownika są uwzględnione i zoptymalizowane. Oto kluczowe elementy, które powinien zawierać projekt UX:

1. Persony użytkowników – szczegółowe opisy fikcyjnych postaci reprezentujących różne grupy użytkowników. Persony pomagają projektantom zrozumieć potrzeby, cele i zachowania użytkowników, co pozwala na tworzenie bardziej efektywnych i dostosowanych rozwiązań.
2. Scenariusze użytkowników i mapy podróży – opisy typowych scenariuszy, w których użytkownicy będą korzystać z produktu, oraz wizualizacje ich interakcji z produktem (mapy podróży). Te narzędzia pomagają zidentyfikować kluczowe punkty kontaktu i potencjalne problemy, które mogą wystąpić na różnych etapach korzystania z produktu.
3. Wireframes i makiety – szkice lub wstępne wersje interfejsu, które przedstawiają strukturę i układ strony lub aplikacji. Wireframes koncentrują się na funkcjonalności i hierarchii informacji, podczas gdy makiety zawierają bardziej szczegółowe elementy wizualne.
4. Prototypy – interaktywne modele produktu, które pozwalają na testowanie i ocenę różnych rozwiązań projektowych. Prototypy mogą być proste lub zaawansowane, w zależności od potrzeb projektu.
5. Dokumentacja badawcza  zawiera wyniki badań użytkowników, wnioski z testów użyteczności oraz analizy zachowań użytkowników. Dokumentacja ta jest kluczowa dla zrozumienia, jakie problemy i potrzeby mają użytkownicy, oraz dla uzasadnienia podejmowanych decyzji projektowych.
6. Specyfikacje interfejsu użytkownika (UI) – szczegółowe opisy elementów interfejsu, takich jak przyciski, ikony, formularze, typografia i kolory. Specyfikacje te są niezbędne dla deweloperów, aby wdrożyć projekt zgodnie z założeniami.
7. Testy użyteczności i analizy – raporty z przeprowadzonych testów użyteczności, które zawierają zidentyfikowane problemy, opinie użytkowników oraz rekomendacje dotyczące poprawek. Analizy te pomagają w ciągłym doskonaleniu produktu.
8. Plan wdrożenia i optymalizacji – strategia wdrożenia produktu oraz plan dalszych działań optymalizacyjnych, które zapewnią ciągłe doskonalenie doświadczeń użytkownika po wdrożeniu produktu.

Zasady UX 

Projektowanie UX (User Experience) opiera się na kilku zasadach, które pomagają tworzyć produkty intuicyjne, użyteczne i przyjazne dla użytkowników. Poniżej przedstawiamy pięć najważniejszych zasad UX, które powinny być uwzględniane podczas projektowania każdej strony internetowej czy aplikacji.

1. Użyteczność (Usability)

Użyteczność odnosi się do łatwości, z jaką użytkownicy mogą osiągnąć swoje cele za pomocą interfejsu. Projektując, należy dążyć do tego, aby system był intuicyjny i łatwy w obsłudze, minimalizując potrzebę zdobywania nowej wiedzy i umiejętności przez użytkownika. Aspekty użyteczności obejmują:

• Prostotę – interfejsy powinny być proste i przejrzyste, unikając zbędnych elementów i komplikacji.
• Spójność – elementy interfejsu powinny być spójne pod względem wyglądu i działania na całej stronie lub aplikacji.
• Informacja zwrotna – system powinien dostarczać użytkownikom jasnych i natychmiastowych informacji zwrotnych na ich działania, co pomaga im zrozumieć, co się dzieje.

2. Dostosowanie do urządzeń mobilnych (Mobile-Friendly Design)

W dobie smartfonów i tabletów, dostosowanie stron internetowych do urządzeń mobilnych jest niemalże najważniejsze. Strony muszą być responsywne, co oznacza, że ich układ i funkcjonalność automatycznie dostosowują się do różnych rozmiarów ekranów i urządzeń. Najważniejsze aspekty dostosowania do urządzeń mobilnych to:

• Responsywność – strona powinna działać płynnie na wszystkich urządzeniach, niezależnie od wielkości ekranu.
• Łatwość nawigacji – nawigacja powinna być prosta i intuicyjna, dostosowana do interakcji dotykowych.
• Szybkość ładowania – strona powinna ładować się szybko, nawet na urządzeniach mobilnych z wolniejszym połączeniem internetowym.

3. Dostępność (Accessibility)

Dostępność oznacza projektowanie stron internetowych i aplikacji w taki sposób, aby były one użyteczne dla jak najszerszej grupy użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami. Zasady dostępności obejmują:

• Kontrast kolorów – zapewnienie wystarczającego kontrastu między tekstem a tłem, aby tekst był czytelny dla osób z wadami wzroku.
• Alternatywne opisy– dodawanie alternatywnych opisów (alt text) do obrazów, aby osoby korzystające z czytników ekranowych mogły zrozumieć zawartość graficzną.
• Nawigacja przy użyciu klawiatury – umożliwienie nawigacji po stronie za pomocą klawiatury dla osób, które nie mogą korzystać z myszy.

4. Hierarchia informacji

Hierarchia informacji to sposób organizacji treści na stronie, który pomaga użytkownikom szybko znaleźć to, czego szukają. Dobrze zaprojektowana hierarchia informacji zwiększa użyteczność i poprawia doświadczenia użytkowników. Elementy hierarchii informacji to:

• Nagłówki i podtytuły – używanie nagłówków i podtytułów do organizowania treści i nadawania im struktury.
• Układ strony – tworzenie logicznego i intuicyjnego układu strony, który prowadzi użytkowników przez treść.
• Wizualne akcenty – wykorzystywanie elementów wizualnych, takich jak kolory, czcionki i odstępy, do wskazywania ważności poszczególnych elementów.

5. Spójność (Consistency)

Spójność odnosi się do zachowania jednolitości w projektowaniu wszystkich elementów interfejsu. Umożliwia to użytkownikom przewidywanie, jak będą działać poszczególne elementy, co zwiększa ich komfort i pewność w korzystaniu z produktu. Aspekty spójności to:

• Spójne wzorce projektowe – używanie tych samych wzorców projektowych i interakcji w całej witrynie lub aplikacji.
• Spójna terminologia – używanie jednolitej terminologii w całym interfejsie, aby unikać nieporozumień.
• Spójne elementy wizualne – utrzymywanie spójności w kolorach, czcionkach i stylach graficznych.

Heurystyki Nielsena – najlepsze praktyki UX

Heurystyki Nielsena to zestaw dziesięciu ogólnych zasad projektowania interfejsów użytkownika, opracowanych przez Jakoba Nielsena. Są one powszechnie stosowane jako wytyczne do oceny i poprawy użyteczności stron internetowych i aplikacji. Heurystyki te pomagają projektantom i deweloperom tworzyć produkty, które są intuicyjne, łatwe w użyciu i spełniają oczekiwania użytkowników.

Czym są heurystyki Nielsena?

Heurystyki Nielsena to zbiór zasad, które mają na celu zapewnienie, że interfejsy użytkownika są projektowane z myślą o najlepszych praktykach UX. Zasady te nie są sztywnymi regułami, ale raczej wskazówkami, które pomagają identyfikować i naprawiać problemy z użytecznością. Dzięki tym heurystykom, projektanci mogą skupić się na najważniejszych aspektach doświadczenia użytkownika, co prowadzi do bardziej przyjaznych i efektywnych interfejsów.

Dziesięć heurystyk Nielsena

1. Pokazuj status systemu – system powinien zawsze informować użytkownika o tym, co się dzieje, za pomocą odpowiedniego sprzężenia zwrotnego w rozsądnym czasie.
2. Zgodność pomiędzy systemem a rzeczywistością – system powinien mówić językiem użytkownika, z użyciem słów, fraz i koncepcji znanych użytkownikowi, a nie żargonem systemowym.
3. Pełna kontrola dla użytkowników – użytkownicy często wybierają funkcje przez pomyłkę i potrzebują “wyjść awaryjnych”, aby szybko opuścić niechciane stany systemu. System powinien wspierać opcje cofania i ponawiania.
4. Trzymanie się ogólnie przyjętych standardów i zachowanie spójności – użytkownicy nie powinni się zastanawiać, czy różne słowa, sytuacje lub działania oznaczają to samo. Powinno się przestrzegać konwencji platformy.
5. Zapobieganie błędom – lepiej zapobiegać problemom niż je naprawiać. System powinien oferować łatwe do zrozumienia opcje i unikać błędów.
6. Pokazuj, zamiast zmuszać do pamiętania – ułatwiaj życie użytkownikom poprzez minimalizowanie obciążenia pamięci krótkotrwałej, wyświetlając obiekty, akcje i opcje. Użytkownik nie powinien musieć pamiętać informacji z jednej części dialogu do drugiej.
7. Zapewnij elastyczność i efektywność – system powinien umożliwiać użytkownikom personalizację i szybkie przechodzenie do często używanych funkcji. Powinien też wspierać zarówno nowicjuszy, jak i doświadczonych użytkowników.
8. Zadbaj o estetykę i umiar – interfejsy nie powinny zawierać informacji, które są nieistotne lub rzadko potrzebne. Każdy dodatkowy element interfejsu konkuruje z odpowiednimi informacjami i zmniejsza ich widoczność.
9. Zapewnij skuteczną obsługę wszystkich błędów – komunikaty o błędach powinny być wyrażane prostym językiem (bez kodów błędów), dokładnie wskazywać problem i konstruktywnie sugerować rozwiązanie.
10. Pomoc i dokumentacja – nawet jeśli system można obsługiwać bez dokumentacji, może być konieczne dostarczenie pomocy i dokumentacji. Tego rodzaju informacje powinny być łatwe do wyszukania, skoncentrowane na zadaniach użytkownika i zawierać konkretne kroki, które należy wykonać.

Nielsen – kto to jest?

Jakob Nielsen to uznany ekspert w dziedzinie UX i doświadczeń użytkownika. Jest współzałożycielem Nielsen Norman Group, firmy konsultingowej specjalizującej się w badaniach użyteczności i doradztwie UX. Znany jest z opracowania zasad heurystycznych, które są powszechnie stosowane do oceny i poprawy interfejsów użytkownika.

Niepoprawne podejście do UX – najczęstsze błędy

Projektowanie UX wymaga dogłębnego zrozumienia potrzeb użytkowników oraz zaangażowania w iteracyjny proces testowania i optymalizacji. Jednym z najczęstszych błędów jest ignorowanie badań użytkowników. Projektanci często zakładają, że wiedzą, czego potrzebują użytkownicy, bez przeprowadzania odpowiednich badań i testów. Pomijanie etapów związanych z analizą i zrozumieniem rzeczywistych problemów i oczekiwań użytkowników prowadzi do tworzenia rozwiązań, które są nieskuteczne i frustrujące. Bez rzetelnych danych projektowanie staje się zgadywaniem, co zazwyczaj skutkuje niską użytecznością i niezadowoleniem użytkowników.

Kolejnym błędem jest brak iteracyjności w procesie projektowania. UX to proces, który wymaga ciągłego testowania, zbierania informacji zwrotnych i wprowadzania poprawek. Często projektanci tworzą produkt w jednym podejściu, a następnie wprowadzają go na rynek bez wcześniejszego testowania i optymalizacji. Brak iteracyjności oznacza, że błędy i problemy nie są wykrywane na wczesnym etapie, co prowadzi do kosztownych i czasochłonnych poprawek po wdrożeniu. Systematyczne testowanie prototypów z rzeczywistymi użytkownikami pozwala na szybkie identyfikowanie i naprawianie problemów, co ostatecznie poprawia jakość końcowego produktu.

Niedostateczne uwzględnienie dostępności jest poważnym błędem, który może wykluczać dużą grupę użytkowników z korzystania z produktu. Projektowanie dostępne dla wszystkich użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami, jest kluczowe dla stworzenia inkluzyjnych i przyjaznych produktów. Często projektanci skupiają się wyłącznie na estetyce i funkcjonalności, zaniedbując aspekty dostępności, takie jak odpowiedni kontrast kolorów, nawigacja za pomocą klawiatury czy alternatywne opisy dla obrazów. Brak uwzględnienia tych elementów nie tylko obniża użyteczność produktu, ale także narusza zasady równości i może prowadzić do prawnych konsekwencji.